ഓരോ യാത്രയും ഒരു കഥയാണ്, ഓരോ കാഴ്ചയും ഒരു പുതിയ വെളിപ്പെടുത്തലാണ്. അത്തരമൊരു യാത്രയുടെ അനുഭവങ്ങളെയും കണ്ടെത്തലുകളെയും അടയാളപ്പെടുത്താനാണ് ഞാൻ ഇവിടെ ശ്രമിക്കുന്നത്.
വർണ്ണാഭമായ സംസ്കാരങ്ങളുടെയും ആയിരക്കണക്കിന് വർഷത്തെ ചരിത്രത്തിൻ്റെയും കവാടങ്ങൾ തുറന്നുതരുന്ന തുർക്കി എന്ന രാജ്യം, യൂറോപ്പിനും ഏഷ്യയ്ക്കും ഇടയിൽ പാലം പോലെ നിലകൊള്ളുന്നു.  കിഴക്കിൻ്റെയും പടിഞ്ഞാറിൻ്റെയും സംസ്കാരങ്ങളെ ഒരു പോലെ സ്വീകരിച്ച ഒരു ഭൂമിയാണ് തുർക്കി. ഇസ്താംബൂളിലെ പ്രാചീന മസ്ജിദുകളുടെ താഴികക്കുടങ്ങളിൽ നിന്ന് കേൾക്കുന്ന ബാങ്കിൻ്റെ നേർത്ത ശബ്ദം, കപ്പഡോക്യയിലെ മരൂഭൂമിയിൽ ഉയർന്നുപൊങ്ങുന്ന ഹോട്ട് എയർ ബലൂണുകൾ, മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്തെ നീലക്കടൽ, പുരാതന റോമൻ നഗരങ്ങളിലെ കൽത്തുണുകൾ - ഇതെല്ലാം തുർക്കിയുടെ വൈവിധ്യമാർന്ന സൗന്ദര്യത്തിൻ്റെ ചില ചിത്രങ്ങൾ മാത്രമാണ്.

രുചികരമായ ഭക്ഷണങ്ങൾ, അന്റാലിയയുടെ മനോഹരമായ തീരപ്രദേശങ്ങൾ, എഫെസസിൻ്റെ ഗംഭീരമായ ചരിത്രാവശിഷ്ടങ്ങൾ, പാമുക്കലെയുടെ അത്ഭുതകരമായ പ്രകൃതി സൗന്ദര്യം, ഹിയരാപോളിസിലെ പുരാതന നെക്രോപോളിസ് എന്നിവയെല്ലാം എൻ്റെ യാത്രയുടെ പ്രധാന ഘടകങ്ങളായിരുന്നു.

തുർക്കിയുടെ നാഗരികതയും ചരിത്രവും:

ഓരോ യാത്രയും ഒരു കഥയാണ്, ഓരോ കാഴ്ചയും ഒരു പുതിയ വെളിപ്പെടുത്തലാണ്. അത്തരമൊരു യാത്രയുടെ അനുഭവങ്ങളെയും കണ്ടെത്തലുകളെയും അടയാളപ്പെടുത്താനാണ് ഞാൻ ഇവിടെ ശ്രമിക്കുന്നത്.
വർണ്ണാഭമായ സംസ്കാരങ്ങളുടെയും ആയിരക്കണക്കിന് വർഷത്തെ ചരിത്രത്തിൻ്റെയും കവാടങ്ങൾ തുറന്നുതരുന്ന തുർക്കി എന്ന രാജ്യം, എൻ്റെ കണ്ണുകളിലൂടെയും അനുഭവങ്ങളിലൂടെയും എങ്ങനെ അനുഭവിച്ചറിഞ്ഞു എന്ന് ഇവിടെ ഞാൻ പങ്കുവെക്കുന്നു.

യൂറോപ്പിനും ഏഷ്യയ്ക്കും ഇടയിൽ പാലം പോലെ നിലകൊള്ളുന്ന തുർക്കി, കിഴക്കിൻ്റെയും പടിഞ്ഞാറിൻ്റെയും സംസ്കാരങ്ങളെ തൻ്റെ ഹൃദയത്തിൽ സ്വീകരിച്ച ഒരു ഭൂമിയാണ്. ഇസ്താംബൂളിലെ പ്രാചീന മസ്ജിദുകളുടെ താഴികക്കുടങ്ങളിൽ നിന്ന് കേൾക്കുന്ന ബാങ്കിന്റെ നേർത്ത ശബ്ദം, കപ്പഡോക്യയിലെ മരൂഭൂമിയിൽ ഉയർന്നുപൊങ്ങുന്ന ഹോട്ട് എയർ ബലൂണുകൾ, മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്തെ നീലക്കടൽ, പുരാതന റോമൻ നഗരങ്ങളിലെ കൽത്തുണുകൾ - ഇതെല്ലാം തുർക്കിയുടെ വൈവിധ്യമാർന്ന സൗന്ദര്യത്തിൻ്റെ ചില ചിത്രങ്ങൾ മാത്രമാണ്.

രുചികരമായ ഭക്ഷണങ്ങൾ, അന്റാലിയയുടെ മനോഹരമായ തീരപ്രദേശങ്ങൾ, എഫെസസിൻ്റെ ഗംഭീരമായ ചരിത്രാവശിഷ്ടങ്ങൾ, പാമുക്കലെയുടെ അത്ഭുതകരമായ പ്രകൃതി സൗന്ദര്യം, ഹിയരാപോളിസിലെ പുരാതന നെക്രോപോളിസ് എന്നിവയെല്ലാം എൻ്റെ യാത്രയുടെ പ്രധാന ഘടകങ്ങളായിരുന്നു. 
തുർക്കിയുടെ ചരിത്രം ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങൾ നീണ്ടുകിടക്കുന്നതും വിവിധ നാഗരികതകളുടെയും സാമ്രാജ്യങ്ങളുടെയും സ്വാധീനം ഉൾക്കൊള്ളുന്നതുമാണ്. ഏഷ്യയുടെയും യൂറോപ്പിൻ്റെയും ഇടയിലുള്ള ഒരു പാലമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന അനറ്റോലിയൻ ഉപദ്വീപ് (ആധുനിക തുർക്കി) ചരിത്രത്തിലുടനീളം വിവിധ സംസ്കാരങ്ങളുടെ സംഗമസ്ഥാനമായിരുന്നു. ഇത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ചരിത്രപരമായി പ്രാധാന്യമുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലൊന്നായി ഇതിനെ മാറ്റുന്നു. ഇപ്പോൾ തുർക്കി എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഭൂമിയിൽ:

ഹിറ്റൈറ്റുകൾ, (BC 1700 to BC 1200) 
ട്രോജൻമാർ (BC 1200)
അയോണിയക്കാർ (BC 800-400)
ലിഡിയക്കാർ (BC 700 – 600)
റോമാക്കാർ (BC 200- CE 330) 
ബൈസന്റൈനുകൾ (CE 330 – 1450)
സെൽജുക്കുകൾ (CE 1100 – 1400)
ഓട്ടോമൻമാർ (CE 1300-1922) 
എന്നിവരുൾപ്പെടെ നിരവധി നാഗരികതകൾ (civilizatioins) ഉണ്ടായിരുന്നു.

തുർക്കിയുടെ ഏഷ്യൻ ഭാഗമായ അനറ്റോലിയയിൽ ശിലായുഗം മുതൽ ജനവാസമുണ്ടായിരുന്നു. ഏകദേശം 12,000 വർഷം പഴക്കമുള്ളതും ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന ക്ഷേത്രങ്ങളിലൊന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നതുമായ ഗോബെക്ലി (Göbekli) ക്ഷേത്രം  പോലുള്ള സ്ഥലങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്ന ആദ്യകാല നാഗരികതയുടെ കേന്ദ്രമായിരുന്നു.
തുർക്കി-ഗ്രീക്ക്,  നാഗരികതകൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധം ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങളായി പങ്കിട്ട ഭൂമിശാസ്ത്രം, അധിനിവേശം, സഹവർത്തിത്വം, സാംസ്കാരിക കടം വാങ്ങൽ എന്നിവയിലൂടെ ആഴത്തിൽ കെട്ടുപിണഞ്ഞു കിടക്കുന്നതാണ്.

ഗ്രീക്കോ-തുർക്കി യുദ്ധത്തിന് (1919-1922) ശേഷം 1923 നടപ്പിലാക്കിയ ലോസാൻ ഉടമ്പടിയിലൂടെ  നിർബന്ധിത ജനസംഖ്യാ കൈമാറ്റം നടന്നു. തുർക്കിയിൽ നിന്നുള്ള ഒരു ദശലക്ഷത്തിലധികം ഗ്രീക്ക് ഓർത്തഡോക്സ് ക്രിസ്ത്യാനികളെ ഗ്രീസിലേക്കും  ഗ്രീസിൽ നിന്നുള്ള ലക്ഷക്കണക്കിന് മുസ്ലീങ്ങളെ തുർക്കിയിലേക്കും മാറാൻ നിർബന്ധിതരാക്കി. ഈ വേദനാജനകമായ സംഭവം ഇരു രാജ്യങ്ങളുടെയും ജനസംഖ്യാശാസ്ത്രത്തെയും സ്വത്വങ്ങളെയും ആഴത്തിൽ മാറ്റിമറിച്ചു.
തുർക്കിയുടെ ഭരണഘടന അനുസരിച്ച്, അതൊരു മതനിരപേക്ഷ രാജ്യമാണ് (Secular State). അതായത്, രാജ്യത്തിന് ഔദ്യോഗികമായി ഒരു മതമില്ല, മതപരമായ വിശ്വാസങ്ങൾക്കും ആരാധനയ്ക്കും സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകുന്നു. 
ഇസ്ലാം മതത്തിന് തുർക്കിയുടെ സംസ്കാരത്തിലും സാമൂഹിക ഘടനയിലും ചരിത്രപരമായി വലിയ സ്വാധീനമുണ്ട്. ജനസംഖ്യയുടെ ഭൂരിഭാഗവും (ഏകദേശം 90% - കൂടുതൽ) മുസ്ലീങ്ങളാണ്. ഇതിൽ സുന്നി മുസ്ലീങ്ങളാണ് കൂടുതൽ. തുർക്കിയിൽ ഏകദേശം 82,000 മുസ്ലീം പള്ളികളുണ്ട്. ഏറ്റവും കൂടുതൽ പള്ളികളുള്ള പ്രവിശ്യ ഇസ്താംബൂളാണ്. വ്യത്യസ്ത വിഭാഗങ്ങളിൽ പെട്ട 300-ലധികം സജീവ ക്രിസ്ത്യൻ പള്ളികളുമുണ്ട്. കൂടൽ ജനങ്ങളും മതപരമായ ആചാരങ്ങൾ പാലിക്കുന്നു.

ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനുശേഷം, മുസ്തഫ കമാൽ അത്താതുർക്കിൻ്റെ (Mustafa Kemal Atatürk) നേതൃത്വത്തിലുള്ള തുർക്കി ദേശീയ പ്രസ്ഥാനം വിദേശ അധിനിവേശത്തിനെതിരെ സ്വാതന്ത്ര്യസമരം നടത്തി. 1923 ഒക്ടോബർ 29-ന് റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് തുർക്കി സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു, അത്താതുർക്ക് അതിൻ്റെ ആദ്യ പ്രസിഡന്റായി.
അത്താതുർക്ക് രാജ്യത്തെ ആധുനികവൽക്കരിക്കുന്നതിനും മതേതരവൽക്കരിക്കുന്നതിനും ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള സമഗ്രമായ പരിഷ്കാരങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കി. ഇത് തുർക്കി ഭാഷയിൽ ലാറ്റിൻ അക്ഷരമാല സ്വീകരിക്കുന്നത്, സ്ത്രീകളുടെ അവകാശങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നത്, മതത്തെ ഭരണത്തിൽ നിന്ന് വേർതിരിക്കുന്നത് എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു.
റിപ്പബ്ലിക് സ്ഥാപിച്ചതിനുശേഷം തുർക്കി നാറ്റോ (NATO) അംഗത്വം നേടുകയും യൂറോപ്യൻ യൂണിയനിൽ ചേരാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് പാശ്ചാത്യ ലോകവുമായി കൂടുതൽ അടുക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, സൈനിക ഇടപെടലുകൾ, രാഷ്ട്രീയ ധ്രുവീകരണം, കുർദിഷ് പ്രശ്നം, മതേതരത്വവും മതവും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷം എന്നിവയുൾപ്പെടെ നിരവധി വെല്ലുവിളികൾ നേരിട്ടു് കൊണ്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ യൂറോപ്യൻ യൂണിയനിൽ ഇപ്പോഴും അംഗത്വം ലഭിച്ചിട്ടില്ല. അദ്ദേഹത്തെ (മുസ്തഫ കമാൽ) ഇന്നും അവരുടെ രാഷ്ട്രപിതാവായി ആദരിച്ചു പോരുന്നു.

Istanbul Tour:

നിരവധി ലോകസഞ്ചാരികളുടെ ഇഷ്ടയിടങ്ങളിൽ ഒന്നായ ടർക്കിയുടെ മൺമറഞ്ഞു കിടക്കുന്ന ചരിത്രത്തിലേയ്ക്കും ഇന്നത്തെ പുതിയ ടർക്കിയുടെ കാഴ്ചകളിലേയ്ക്കുമായി ഞങ്ങൾ രാവിലെ തന്നെ യാത്ര തിരിച്ചു. രണ്ട് ഭൂഖണ്ഡങ്ങളിലായി വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ഒരേയൊരു നഗരം എന്ന ഇസ്താംബൂൾ കാണാൻ ആയിരുന്നു ആദ്യം പോയത്.

1st സ്റ്റോപ്പ് ഹിപ്പോഡ്രോം (Hippodrome):

"ഹിപ്പോഡ്രോം" എന്നത് ഒരു പഴയ ഗ്രീക്ക് പദമാണ്, ഇത് കുതിരപ്പന്തയങ്ങൾക്കും തേര് ഓട്ടങ്ങൾക്കും ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന സ്റ്റേഡിയങ്ങളെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. "ഹിപ്പോസ്" (hippos) എന്നാൽ കുതിര എന്നും "ഡ്രോമോസ്" (dromos) എന്നാൽ പാത അല്ലെങ്കിൽ ഓട്ടം എന്നുമാണ് അർത്ഥം. റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൽ ഇതിന് "സർക്കസ്" (circus) എന്ന് പറയും, റോമിലെ സർക്കസ് മാക്സിമസ് (Circus Maximus) ഇതിന് ഒരു ഉദാഹരണമാണ്.

ഇന്നത്തെ ഇസ്താംബുളിലെ സുൽത്താനഹ്മെത് സ്ക്വയർ (Sultanahmet Square) ലാണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യിതിരുന്നത്. സിഇ 203-ൽ റോമൻ ചക്രവർത്തി സെപ്റ്റിമിയസ് സെവേറസ് (Septimius Severus) ആണ് ഇതിൻ്റെ നിർമ്മാണം ആരംഭിച്ചത്. 
സി.ഇ. 330-ൽ കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിളിനെ റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ പുതിയ തലസ്ഥാനമായി പ്രഖ്യാപിച്ച ചക്രവർത്തി കോൺസ്റ്റന്റൈൻ ഒന്നാമൻ (Constantine I) ഈ ഹിപ്പോഡ്രോം വികസിപ്പിക്കുകയും മനോഹരമാക്കുകയും ചെയ്തു. ഇത് ഏകദേശം 450 മീറ്റർ (1,476 അടി) നീളവും 130 മീറ്റർ (427 അടി) വീതിയുമുണ്ടായിരുന്ന ഒരു വലിയ സ്റ്റേഡിയമായിരുന്നു. 60,000-ത്തിലധികം ആളുകളെ ഉൾക്കൊള്ളാൻ ഇതിന് കഴിഞ്ഞിരുന്നു.
തേര് ഓട്ടങ്ങൾക്കായിരുന്നു ഇത് പ്രധാനമായും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്. എന്നാൽ ഇത് സൈനിക വിജയഘോഷങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയ പ്രകടനങ്ങൾ, പൊതുജനങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്ന ചടങ്ങുകൾ, ചിലപ്പോൾ പൊതുവായ വധശിക്ഷകൾ പോലും നടക്കുന്ന ഒരു പ്രധാന പൊതുവേദിയായിരുന്നു. ബൈസന്റൈൻ കാലഘട്ടത്തിൽ നഗരവാസികളുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിൻ്റെ കേന്ദ്രമായിരുന്നു ഇത്.

സുൽത്താനഹ്മെത് സ്ക്വയർ ഇസ്താംബുളിലെ ഒരു പ്രധാന ടൂറിസ്റ്റ് ആകർഷണമാണ്, പുരാതന ഹിപ്പോഡ്രോമിൻ്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളും അതിലെ അവശേഷിക്കുന്ന താഴെ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന സ്മാരകങ്ങളും ആണ് നിങ്ങൾക്ക് ഇപ്പോൾ ഇവിടെ കാണാൻ കഴിയുക.

•  തിയോഡോസിയസിൻ്റെ ഒബിലിസ്ക് (Obelisk of Theodosius): ഈജിപ്തിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്ന ഒരു പുരാതന ഒബിലിസ്ക്. ഒബെലിസ്ക് എന്നത് ജിപ്ഷ്യൻ സംസ്കാരത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന അടയാളവും മതപരവും രാജകീയവും ചരിത്രപരവുമായ സന്ദേശങ്ങൾ 
ഒരു വലിയ കല്ലിൽ കൊത്തിയെടുത്തിരിക്കുന്നതുമാണ്.
•  സർപ്പസ്തംഭം (Serpent Column): ഗ്രീസിലെ ഡെൽഫിയിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്ന ഒരു പുരാതന വെങ്കല സ്തംഭം. 
•  കെട്ടിയുയർത്തിയ ഒബിലിസ്ക് (Walled Obelisk): ഇത് ആദ്യം കല്ല് കെട്ടി ഉയർത്തി, പിന്നീട് വെങ്കല ഫലകങ്ങൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരുന്നു, എന്നാൽ 1204-ലെ കുരിശുയുദ്ധക്കാർ അത് കൊള്ളയടിച്ചു.

അടുത്ത സ്ഥലം ബ്ലൂ മോസ്ക് എന്ന ഒരു മുസ്ലീം പള്ളിയാണ്:

തുർക്കിയിലെ ഇസ്താംബൂളിലെ ഏറ്റവും പ്രതീകാത്മകമായ ലാൻഡ്‌മാർക്കുകളിൽ ഒന്നാണ് സുൽത്താൻ അഹമ്മദ് മോസ്ക് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ബ്ലൂ മോസ്ക് (Blue Mosque). 1609 നും 1617 നും ഇടയിൽ സുൽത്താൻ അഹമ്മദ് ഒന്നാമൻ്റെ ഭരണകാലത്ത് നിർമ്മിച്ച ഇത് ഇപ്പോഴും പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഒരു പള്ളിയും ഒരു പ്രധാന വിനോദസഞ്ചാര ആകർഷണവുമാണ്.
പ്രശസ്ത വാസ്തുവിദ്യ വിദഗ്ദ്ധനായ സെഡെഫ്കാർ മെഹ്മെത് ആഗ (Sedefkâr Mehmed Ağa) ആയിരുന്നു ഇതിൻ്റെ ശില്പി. അന്നത്തെ വലിയ മോസ്കായിരുന്ന ഹാഗിയ സോഫിയയോട് കിടപിടിക്കുന്ന ഒരു മോസ്ക് പണിയണമെന്ന സുൽത്താൻ്റെ ആഗ്രഹമായിരുന്നു ഇതിൻ്റെ നിർമ്മാണത്തിന് പിന്നിൽ.

ഒരു വലിയ മധ്യ താഴികക്കുടം (Central dome), അതിനു ചുറ്റും നിരവധി ചെറിയ താഴികക്കുടങ്ങൾ (semi-domes) എന്നിവയാണ് ഇതിൻ്റെ പ്രധാന സവിശേഷതകൾ.
ഈ മോസ്കിന് ആറ് മിനാരങ്ങളുണ്ട്, ഇത് ഓട്ടോമൻ മോസ്കുകളിൽ അസാധാരണമാണ് (മിക്ക മോസ്കുകൾക്കും നാല് മിനാരങ്ങളാണ് ഉണ്ടാവാറ്). ആറ് മിനാരങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചപ്പോൾ അന്നത്തെ മക്കയിലെ മസ്ജിദുൽ ഹറാമിനും ആറ് മിനാരങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. പിന്നീട് ആ വിവാദം ഒഴിവാക്കാൻ മക്കയിൽ ഏഴാമത്തെ മിനാരം നിർമ്മിക്കുകയുണ്ടായി.
ചുവരുകൾ 20,000-ത്തിലധികം കൈകൊണ്ട് വരച്ച ഇസ്നിക്  (Iznik) ടൈലുകൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു, പ്രധാനമായും നീല നിറത്തിലുള്ള ഷേഡുകളിൽ. അതുകൊണ്ടാണ് "ബ്ലൂ മോസ്ക്" എന്ന് പരക്കെ അറിയപ്പെടുന്നത്. ഈ ടൈലുകളിൽ പുഷ്പങ്ങളുടെയും ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങളുടെയും മനോഹരമായ ചിത്രങ്ങളുണ്ട്. 260 ജനലുകളിലൂടെ അകത്തേക്ക് പ്രകാശം എത്തുന്നു, ഇത് നീല ടൈലുകൾക്ക് ഒരു പ്രത്യേക ഭംഗി നൽകുന്നു. 
മോസ്കിൽ പ്രവേശിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഷൂസ് അഴിച്ചുമാറ്റണം. വിനയത്തോടെയുള്ള വസ്ത്രധാരണ രീതി ആവശ്യമാണ്; സ്ത്രീകൾ തല മറയ്ക്കുകയും തോളുകളും കാൽമുട്ടുകളും മറയ്ക്കുകയും വേണം. പുരുഷന്മാരും കാൽമുട്ടുകൾ മറയ്ക്കുന്ന വസ്ത്രം ധരിക്കണം. ആവശ്യമാണെങ്കിൽ പ്രവേശന കവാടത്തിൽ വസ്ത്രങ്ങൾ ലഭിക്കും.
1985 മുതൽ യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക സ്ഥലമായ ഇസ്താംബൂളിലെ ചരിത്ര പ്രദേശങ്ങളുടെ ഭാഗമാണിത്. ഇത് ഒരു സജീവ ആരാധനാലയമായി നിലനിൽക്കുന്നതിനാൽ, പ്രാർത്ഥന സമയങ്ങളിൽ പ്രവേശനം പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു.

Sophia Hagia:  

ഇസ്താംബുളിൻ്റെ യൂറോപ്യൻ ഭാഗത്താണ് ബ്ലൂ മോസക്കും ഹാഗിയ സോഫിയയും സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.   
ബ്ലൂ മോസ്കിൽ നിന്ന് പുറത്തിറങ്ങിയ ഉടനെ മഴ ഞങ്ങളെ ശല്യപ്പെടുത്താൻ തുടങ്ങിയിരുന്നു. സാമാന്യം നല്ല മഴ പെയ്യുന്നുണ്ടെങ്കിലും സോഫിയ ഹാഗിയയിലേക്ക് കടക്കാൻ എല്ലാവരും ക്യൂവിൽ നിന്നു. ബ്ലൂ മോസ്കിലും സോഫിയ ഹാഗിയയിലും  എപ്പോഴും വളരെ വലിയ ക്യൂ കാണുമെന്ന് guide ഓർമിപ്പിച്ചു കൊണ്ടിരിന്നു.
എ.ഡി. 537-ൽ ബൈസന്റൈൻ ചക്രവർത്തി ജസ്റ്റീനിയൻ ഒന്നാമൻ (Byzantine Emperor Justinian I) ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ക്രിസ്ത്യൻ കത്തീഡ്രലായി നിർമ്മിച്ച ഹാഗിയ സോഫിയ (Hagia Sophia) ഏകദേശം 1500 വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം ഇപ്പോഴും തല ഉയർത്തി നിൽക്കുന്ന കാഴ്ച എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തി.
"ഹാഗിയ സോഫിയ" എന്ന പേരിന് ഗ്രീക്കിൽ "പരിശുദ്ധമായ ജ്ഞാനം" (Holy Wisdom) എന്നാണ് അർത്ഥം.

ഹാഗിയ സോഫിയയുടെ മനോഹരമായ താഴികക്കുടം ബൈസന്റൈൻ വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഒരു മാസ്റ്റർപീസാണ്. ബൈസന്റൈൻ വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഏറ്റവും മികച്ച ഉദാഹരണമായി ഇത് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
കാലകാലങ്ങളായി ഇതിനെ ക്രിസ്ത്യാനികളും മുസ്ലീങ്ങളും മാറിമാറി ആരാധനാലയമായി ഉപയോഗിച്ചുപോന്നു. ആദ്യം, ഏകദേശം 900 വർഷക്കാലം ഗ്രീക്ക് ഓർത്തഡോക്സ് ക്രിസ്തുമതത്തിൻ്റെ കേന്ദ്രമായി പ്രവർത്തിച്ചു. 
1453-ൽ ഓട്ടോമൻ കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിൾ കീഴടക്കിയതിനെത്തുടർന്ന്, സുൽത്താൻ മെഹ്മദ് രണ്ടാമൻ ഇതിനെ ഒരു മുസ്ലീം പള്ളിയാക്കി മാറ്റി. മിനാരങ്ങൾ, ഒരു മിഹ്‌റാബ് (പ്രാർത്ഥനാ കേന്ദ്രം), ഒരു മിൻബാർ (പ്രസംഗപീഠം) എന്നിവ ചേർത്തു, അതോടൊപ്പം ഇസ്ലാമിക കാലിഗ്രാഫി ഉപയോഗിച്ച് നിരവധി യഥാർത്ഥ ക്രിസ്ത്യൻ മൊസൈക്കുകൾ/ ചിത്രങ്ങൾ മറച്ചു കളയുകയും ചെയ്തു.
1934-ൽ, ആധുനിക തുർക്കി റിപ്പബ്ലിക്കിൻ്റെ സ്ഥാപകനായ മുസ്തഫ കെമാൽൻ്റെ (Mustafa Kemal) കീഴിൽ, ഇത് മതേതരവൽക്കരിക്കുകയും ഒരു മ്യൂസിയമായി മാററുകയും ചെയ്തു. ഇത് ക്രിസ്ത്യൻ, ഇസ്ലാമിക കലയുടെയും വാസ്തുവിദ്യയുടെയും വൈവിധ്യമാർന്ന തലങ്ങളെ എല്ലാവർക്കും കണ്ടു ആസ്വദിക്കാനുള്ള അവസരം നൽകി.
ഏറ്റവും ഒടുവിൽ, 2020-ൽ, ഇത് വീണ്ടും ഒരു മുസ്ലീം പള്ളിയാക്കി മാറ്റി.

ക്രിസ്ത്യൻ മൊസൈക്കുകൾ/ചിത്രങ്ങൾ ഇപ്പോഴും ഹാഗിയ സോഫിയയിലുണ്ട്. പ്രത്യേകിച്ച് കന്യകാമറിയത്തെയും പ്രധാന ദൂതൻ ഗബ്രിയേലിനെയും നമുക്ക് ഇവിടെ കാണാൻ കഴിയും. ഹാഗിയ സോഫിയയിലുടനീളമുള്ള മറ്റ് നിരവധി ക്രിസ്ത്യൻ മൊസൈക്കുകൾ /ചിത്രങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് മുകളിലെ ഗാലറികളിലും പ്രാർത്ഥനയ്ക്ക് നേരിട്ട് ദൃശ്യമല്ലാത്ത മറ്റ് ഭാഗങ്ങളിലും, മൂടപ്പെടാതെയും സന്ദർശകർക്ക് കണാവുന്നതാണ്.
ഓട്ടോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിന് കീഴിലുള്ള ഒരു മുസ്ലീം പള്ളി എന്ന നിലയിൽ അതിൻ്റെ നീണ്ട ചരിത്രത്തിൽ പോലും, പല ക്രിസ്ത്യൻ മൊസൈക്കുകളും നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല, പകരം പ്ലാസ്റ്റർ ചെയ്തതോ മൂടപ്പെട്ടതോ ആയിരുന്നുവെന്ന് ഓർമ്മിക്കേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്. ചിലത് പിന്നീട് ഒരു മ്യൂസിയമായിരുന്ന സമയത്ത് കണ്ടെത്തപ്പെട്ടു, പുനരുദ്ധാരണ ശ്രമങ്ങൾ പലതും വെളിച്ചത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു.
അതിനാൽ, ചില പ്രത്യേക സമയങ്ങളിൽ ചിലത് താൽക്കാലികമായി മറയ്ക്കപ്പെടുമ്പോൾ, ഹാഗിയ സോഫിയയുടെ ക്രിസ്തീയ കലാ പൈതൃകം ഇപ്പോഴും വലിയതോതിൽ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുകയും സന്ദർശകർക്ക് കാണാൻ അവസരം ഒരുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വിനോദസഞ്ചാരികളെ ആകർഷിച്ചു കൊണ്ട് ഹാഗിയ സോഫിയ ഗ്രാൻഡ് മോസ്ക് ഇന്നും ഒരു ആരാധനാലയമായും ഒരു പ്രധാന ആകർഷണമായും നിലകൊള്ളുന്നു.
താഴെയുള്ള ചിത്രങ്ങളിൽ ഇസ്ലാമിക കാലിഗ്രാഫിയ്ക്ക് ഒപ്പം മദർ മേരിയുടെയും മാലാഖമാരുടെയും ചിത്രങ്ങളും നിങ്ങൾക്ക് കാണാം.

Istanbul tour to be continued……..>>>>